Overslaan en naar de inhoud gaan

Laatst bijgewerkt: december 2018

 

Met hun gestroomlijnd lichaam, blauwgroene rug en zilverwitte buik zijn deze kleine pelagische visjes goed gekend en erg gewaardeerd bij de Zuid-Europese consument. Vooral Spanjaarden en Portugezen zijn er gek op, gezien de soort massaal aanwezig is ter hoogte van het Iberisch Schiereiland. Sardien vormt grote scholen in de nabijheid van de kust. Overdag zitten ze op ongeveer 50 m diepte, ‘s nachts komen ze naar het wateroppervlak om er dierlijk plankton te eten. Je kunt ze herkennen aan de waaiervormige stralen op de kieuwdeksels en de grote, gemakkelijk loslatende schubben.

 

Deze vissen worden geslachtsrijp als ze 10 à 20 cm groot zijn, afhankelijk van de populatie. In koele zones worden de individuen geslachtsrijp op latere leeftijd en leven ze ook langer. De voortplantingsperiode verschilt ook sterk in de tijd naargelang het leefgebied: in de Golf van Biskaje, Middellandse zee en langs de West-Afrikaanse kusten valt de voortplantingspiek in de lente, om af te nemen in de zomer en in de late herfst en winter weer te hernemen. In het Engels Kanaal en de Noordzee valt de voortplantingspiek in de zomermaanden.


De belangrijkste visserijen liggen in Engeland (Cornwall, waar ze ingezouten worden en geëxporteerd worden voor de Italiaanse markt), Frankrijk (in Bretagne door ‘bolincheurs’), Spanje, Portugal en Marokko. Aan het einde van de 19de eeuw en in de eerste helft 20ste eeuw speelde sardien een heel belangrijke rol in de economische en sociale ontwikkeling van de Frans-Atlantische kust.

 

 

Naast Sardina pilchardus worden nog tweeëntwintig andere soorten wereldwijd verhandeld onder de naam ‘sardien’, inclusief bepaalde soorten sardinella, sardinops, sprot of jonge haring.

 

 

Stocks in variabele toestand

• Het bestand dat leeft in de Golf van Biskaje (ICES-zone 8.a-b-d) wordt sinds 2011 overbevist, echter nog zonder de capaciteit van het paaibestand aan te tasten. ICES raadt in 2018 aan om het jaarlijkse vangstniveau op 30 579 ton te houden (in 2016 werd nog 30 181 ton opgevist).


• In het Engels Kanaal en de Keltische Zee (ICES-zone 7) zijn te weinig data bekend over sardien, opdat de wetenschappers een goede inschatting van de stock zouden kunnen maken. Daarom raden ze aan om vanuit het voorzorgsprincipe te handelen en de vangsten in voor 2018 en 2019 20% lager te leggen dan in de periode 2014-2016.


• Langs de Spaanse en Portugese kusten (zones 8.c en 9.a) zit het bestand op een historisch dieptepunt  (in lijn met de lage rekrutering waargenomen in deze zone), waardoor de vangsten kelderden vanaf het midden van de jaren 80. Wetenschappers stellen voor om de sardienvisserij er in 2018 te sluiten (in 2016 werd 22 700 ton aangeland). 

 

• Ter hoogte van de Marokkaanse wateren, worden de bestanden in het noorden en het centrum overbevist. De stock in het zuiden (stock C) is nog ondergeëxploiteerd.

 

• De voortplantingscapaciteit van de stock in de Middellandse Zee is sterk verzwakt. Zodanig zelfs dat er weinig potentieel is om er een economische activiteit rond uit te bouwen. Het is essentieel om de visserijsterfte zo laag mogelijk te houden. De slechte toestand van deze stock wordt enerzijds verklaard door ongunstige milieuomstandigheden (te weinig plankton aanwezig dat als voedsel dient voor de sardienen) en anderzijds doordat de visserijdruk twee keer hoger ligt dan het niveau voor het bekomen van een duurzame visserij.

 

 

Volwassen sardienen worden soms ook de markt gebracht als ‘pilchard’ of ‘pelser’.

 

Heropleving van een oude markt

Sardien wordt vooral vers, in zijn geheel of in conserven verkocht. Diepgevroren sardien komt weinig op de markt, omdat de smaak sterkt beïnvloed wordt bij het ontdooien. De verkoop van verse filets zorgde de afgelopen jaren voor een opmerkelijke ‘revival’. De restaurantsector staat bijzonder open voor dit gemakkelijk te verwerken, goedkoop en lekker product. Kwaliteitsvolle conserven kunnen gedurende enkele jaren bewaard worden. Met de tijd worden sardienen in olie beter, omdat het vlees konfijt en de graten wegsmelten in de olie.

 

 

Enkele nationale maatregelen

Europa stelt voor de sardienvisserij geen Totale Toegelaten Vangst (TAC) in. De beheermaatregelen omvatten een minimum instandhoudingsreferentiegrootte (11 cm in de ganse EU) en een beperking op het aantal dagen dat erop mag gevist worden. In Spanje is de vangst van elk schip beperkt tot 7 ton per dag en mag er maximaal 5 dagen per week gevist worden op sardien. In Portugal wordt de sardienvisserij beperkt tot 180 dagen per jaar, is het verboden te vissen in het weekend en worden de maximale vangsten per visdag ingesteld in het kader van een nationaal quotum.

 

In 2016 importeerde Frankrijk 18 917 ton sardien in conserven, vooral uit Marokko. In datzelfde jaar importeerde België 2 700 ton sardien en sardinella (waarvan 45% uit Marokko, 20% uit Frankrijk en 12% uit Portugal).

 

 

TE ONTHOUDEN

  • Sardien is één van de goedkoopste vissen. Consumenten laten sardien soms links liggen omwille van het schoonmaken en de graten, naast de uitgesproken smaak en geur. Door het aanbieden van filets in de verstoog wakkert de consumptie van dit product terug aan.
  • Sardienen in conserven vormen een uitgelezen voorgerechtje: sappig, zacht en rijk aan omega 3. De zogenaamde producten met een jaartal (die met zorg worden bereid op basis van verse sardienen en goede oliën) prijken weer op de menukaart van prestigieuze restaurants.
  •  Vermijd sardien afkomstig van langs de Iberische kust en de Golfe du Lion uit de Middellandse Zee. De stocks worden er overbevist.
  • Verkies sardien die afkomstig is uit de Golf van Biskaje en de West-Afrikaanse kusten.
  •  Drie visserijen van sardien Sardina pilchardus uit Groot-Brittannië en Frankrijk (Bretoense ‘bolinche’-visserij) beschikken over een MSC-label. Ook een Mexicaanse visserij op Sardinops sagax uit de Golf van Californië mag dit label dragen.

WEETJES

Poutine en bianchetti

Het broedsel van sardien (samen met dat van ansjovis en andere pelagische soorten) wordt in Zuidoost-Frankrijk en Italië gefrituurd bereid als hapje onder de respectievelijke namen ‘poutine’ of ‘bianchetti’. Deze visserij met fijnmazige netten mag enkel doorgaan tussen 15 januari en 15 maart, wat tot zeer hoge prijzen leidt. Hou er rekening mee dat deze dieren nog niet de kans kregen om zich voort te planten.

 

Franse conservenindustrie

De Franse conservenindustrie van sardienen kende zijn hoogtepunt in 1878 toen Bretagne en de Vendée 180 fabrieken telden waar 13 500 arbeidsters werkten. Na het herstructureren en delokaliseren, gedeeltelijk te wijten aan de concurrentie uit Portugal en Marokko, telt deze industrie nu nog slechts een tiental conservenfabrieken. De Franse industrie, die in termen van productiekost niet concurrentieel is, ging onlangs opnieuw de concurrentiestrijd aan door zich op het hogere prijssegment te richten. De kwalitatief hoogstaande producten die de laatste 10 jaar op de markt worden gebracht met sterke marketingcampagnes kennen een waar succes (sardienen met jaartal, artistieke verpakkingen, ‘label rouge’).